Denkers en dwalers. Een geschiedenis van de filosofie in de Lage Landen
In Denkers en dwalers beschrijft Erno Eskens de geschiedenis van de filosofie in de Lage Landen. Hij haalt briljante geesten naar voren, maar heeft ook oog voor klungelaars, dwaallichten en foute denkers. Want ook zij spelen een rol in de ontwikkeling van het denken en in onze geschiedenis. Ook vernieuwend aan dit vlot geschreven overzichtswerk is de aandacht voor onderdrukte denkers. Vrouwelijke filosofen, autodidacten, literaire denkers en denkers uit de voormalige koloniën krijgen eindelijk een plaats op het podium van de geschiedschrijving.
Zo staan algemeen bekende denkers als Erasmus, Descartes en Spinoza zij aan zij met Anna Maria van Schurman, Clara Wichmann en Tan Malaka.
Een boek vol anekdotes, baanbrekende gedachtes, knotsgekke ideeën en vrolijke waarheden dat elke filosofieliefhebber graag aan de boekenkast toevoegt.
Erno Eskens is filosoof en politicoloog. Hij is medeoprichter van Filosofie Magazine, Stichting Maand van de Filosofie, filosofisch café Felix & Sofie en het digitale tijdschrift iFilosofie. Hij is uitgever filosofie en wetenschap bij Noordboek.
De pers over dit boek:
‘Denkers en dwalers is al met al een boeiend overzichtswerk geworden, waarin naast vrouwelijke filosofen en autodidacten ook denkers uit de voormalige koloniën een plaats binnen de filosofische traditie van de Lage Landen hebben gekregen. Is het boek ook volledig? Nee, maar dat is voor zo’n eerste poging misschien ook te veel gevraagd.’
-Joke J. Hermsen in Filosofie Magazine 6, 2022
‘Hij haalt briljante geesten naar voren, maar heeft ook oog voor de klungelaars, dwaallichten en foute denkers. Want ook zij spelen een rol in de ontwikkeling van het denken en in onze geschiedenis.’
– Het Financieele Dagblad
‘Erno Eskens heeft Denkers en dwalers onbekommerd geschreven met een ruim idee voor ogen van wat filosofie is. En terecht, daardoor is het een levendig boek dat raakt aan van alles. Alles wat met het leven en het denken te maken heeft valt onder filosofie.’
– Carel Peeters in Vrij Nederland (juli 2022)
‘De auteur vult de stoet dode witte mannen aan met andere filosofen en dwalers’
– Marcel Hulspas in De Volkskrant (25 juni 2022)
‘Over veel van de figuren die hij behandelt, en dan vooral degenen die uitbundig buiten de lijntjes kleurden, zou je nog meer willen weten, en er is natuurlijk niemand die je tegenhoudt. Een boek dat ertoe aanzet andere boeken te lezen – wat wil een mens eigenlijk nog meer?’
– Rob Hartmans in Historisch Nieuwsblad
‘Eskens heeft met zijn boek een bijdrage geleverd aan wat je “regionale filosofie” zou kunnen noemen.’
– Tjerk de Reus in Friesch Dagblad
Luister ook de ISVW podcast over Denkers & Dwalers
De kinderen van Chronos
‘Alles aan dit boek deugt’
– Aristoteles
Als een circusact misgaat, belanden Laura en Bruno voor de deur van een verstrooide filosoof in het oude Griekenland. Om de weg terug naar huis te vinden, hebben ze een magische drievoet nodig. De filosofen die hen bij hun zoektocht helpen zijn helaas vooral bezig met hun eigen ideeën.
Hun reis voert over zee, door een diepe grot en over de bergen, waar het orakel van Delphi een raadselachtig advies geeft. Terwijl ze proberen te ontsnappen aan rovers, slavenhandelaars en de gevangenis, ontwaakt Chronos, de god van de tijd.
Een spannend filosofisch avontuur in het oude Griekenland.
Erno Eskens is filosoof en vader van twee kinderen. Hij schreef enkele filosofieboeken, was hoofdredacteur van Filosofie Magazine en werkt als uitgever bij Noordboek. Dit is zijn eerste kinderboek.
Marthe Kerkwijk maakte de tekeningen voor het boek en dacht mee over het plot. Zij is illustrator en filosoof en werkt bij de Internationale School voor Wijsbegeerte.
Uitgever: ISVW uitgevers
Aantal blz: 204
Uitvoering: Luxe paperback in kleur
ISBN: 978-94-92538-33-8
Bestel het boek hier
Amor fati
Wanneer is je leven geslaagd? Volgens Friedrich Nietzsche bestaat er een eenvoudige test voor: je leven is gelukt als je het nogmaals wilt. Stemt dit vooruitzicht je vrolijk, dan heb je amor fati (liefde voor het lot). De kwestie van het geslaagde leven komt op scherp te staan als bij filosoof André de Vries kanker wordt geconstateerd. Het dwingt hem om zijn toekomstverwachtingen bij te stellen. Zat hij eerst in een speedboot die naar de toekomst jakkert, nu peddelt hij in een gammele roeiboot, terugkijkend naar het verleden, een korte toekomst tegemoet.
Filosoof Erno Eskens schrijft De Vries een bemoedigende maar ook confronterende brief. ‘Is je leven geslaagd?’ vraagt hij. Zou je het, inclusief alle geluk en ellende die je ten deel vallen, nog oneindig vaak willen meemaken? Het is het begin van een intrigerende briefwisseling waarin twee vrienden op zoek gaan naar de criteria voor het geslaagde leven en de goede dood. Intussen ontwikkelen ze daarbij hun eigen filosofie over het lot, de tijd en de vrije wil.
André de Vries (1965) werkte tot voor kort als filosofisch consulent bij de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) en bij Stichting de Hoofdzaken. Hij studeerde filosofie aan de Radboud Universiteit en volgde de opleiding tot hoornist aan het conservatorium van de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem. De Vries promoveerde in Groningen op een revisie van Poppers zogenaamde ‘driewereldentheorie’. Hij is initiatiefnemer van de filosofiesite WorldforThinkers.com en publiceerde eerder het boek Even denken. Op gesprek bij de filosoof.
Erno Eskens (1964) is programmadirecteur en uitgever bij de ISVW. Hij werkte eerder als (hoofd)redacteur bij Filosofie Magazine en als uitgever bij Veen Magazines. Hij is een van de initiatiefnemers van de Maand van de Filosofie en publiceerde meerdere boeken, waaronder een Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen, het Filosofen Lexicon (samen met Ruben Heijloo), Democratie voor dieren en Een beestachtige geschiedenis van de filosofie.
‘Wie kan het lot vrolijk omhelzen als het een noodlot is; als het, zoals in jouw situatie, al datgene afbreekt wat je in de loop van de jaren moeizaam hebt opgebouwd: je relaties, je taalvermogen, je maatschappelijke positie, alles? Het valt niet te omarmen, zei jij toen we het er laatst over hadden. Niet op dit moment in ieder geval. Ik kan me dat voorstellen. Maar ik hoor Nietzsche mopperen in mijn achterhoofd. Wat je wel kunt omarmen, zegt hij, is je wil die zegt dat je dit niet wilt. Je kunt die wil omarmen. Je kunt willen dat je het niet wilt. Kruip in die wil, die positief is. Zet met andere woorden een wil vooraf aan alles wat je overkomt. Dat is ja zeggen tegen het leven.’
Een beestachtige geschiedenis van de filosofie
Aan de hand van talloze schilderijen, beeldhouwwerken, tuinontwerpen, historische foto’s en manuscripten vertelt dit boek hoe 26 eeuwen filosofie ons zelfbeeld hebben gevormd. Hoe kijken we in het bijzonder aan tegen ons lichaam en tegen onze dierlijkheid? Het verhaal begint bij de prehistorische cultus van de moedergodin en eindigt in onze tijd.
Met Plato’s zielenwagen reizen we door de geschiedenis van het denken. Twee paarden – symbool voor onze lichamelijke en sociale driften – stuwen ons voort. De wagenmenner – ons intellect – houdt de teugels stevig in handen en zet een beschaafde levenskoers uit. Maar in de Romantiek komen de paarden in opstand en moet de wagenmenner de teugels laten vieren. De mens weigert nog langer het driftleven te beteugelen. Vanaf dat moment wordt het dier in de mens bevrijd, wat leidt tot de emancipatie van de slaaf en de vrouw. Zij werden tot dan toe vooral als dierlijke wezens gezien. In onze tijd volgt de emancipatie van het dier zelf, terwijl ook de mens zelf verder verdierlijkt.
In de media
Hans Achterhuis, Erno Eskens – VPRO Boeken
Lees hier de recensie in de Volkskrant ****
Lees hier de recensie in Vrij Nederland
Luister naar het interview met Radio René
Lees de recensie in Mare
‘Het is een mooi (prachtige foto’s!), meeslepend, goedgeschreven, informatief en gedurfd boek. No guts, no glory.”’
~ Daan Roovers in iFilosofie.
‘Erno Eskens vervult al jaren een belangrijke rol als verbreider van wijsgerig erfgoed; zo was hij betrokken bij de oprichting van Filosofie Magazine en initiatiefnemer bij de Maand van de Filosofie, en werkt hij momenteel als programmadirecteur bij de Internationale School voor Wijsbegeerte. Dit boek is zijn dissertatie. Daarin herschrijft hij de geschiedenis van de filosofie. Die geschiedenis gaat doorgaans uit van de mens als intellect. Maar de mens is meer: in de Renaissance komt zijn sociale kant centraal te staan, en in de Romantiek blijkt hij ook nog een lichaam te hebben. De mens is een dier, en vanuit dat besef kijkt Eskens terug op dertig eeuwen denken. Het resultaat is uitermate leesbaar, boeiend en verfrissend, het plezier van het denken straalt van de bladzijden af. En dan is het ook nog prachtig vormgegeven en uitvoerig in kleur geïllustreerd. Bevat index, literatuurlijst en zorgvuldig notenapparaat.’
~ Biblion, Dr. D.G. van der Steen
Sadije Bunjaku interviewde Erno Eskens voor iFilosofie.
Democratie voor dieren
In 1945, een paar decennia na de uitvinding van de knuffelbeer, verschijnt de film Bambi. Het verhaal over een klein hertje dat bejaagd wordt, raakt de kinderen. Twintig jaar later, als de Bambi-jeugd volwassen is, groeit de aanhang van de gematigde dierenbeweging en ontstaat in Groot-Brittannië een radicalere tak van de beweging. De jacht op de jagers wordt geopend.
In dit boek laat filosoof Erno Eskens zien dat ook Nederland het toneel is geworden van dieractivistisch geweld. Hij analyseert de motieven van de radicalen en laat zien hoe de overheid faalt bij de opsporing van deze geweldplegers. Volgens Eskens, zelf actief in de gematigde dierenbeweging, schieten de radicalen hun doel voorbij. Om rechten voor dieren af te dwingen is geen geweld nodig. Het idee van dierenrechten moet alleen beter worden uitgelegd. Als dat gebeurt, dan blijken dierenrechten eigenlijk heel normaal te zijn. Eigenlijk liggen ze al besloten in de grondbeginselen van onze democratie.
De pers over Democratie voor dieren
‘De overheid moet de rechten van dieren beter behartigen en dierextremisten veel harder aanpakken. Dat zegt filosoof Erno Eskens bij het uitkomen van zijn boek Democratie voor dieren. De schrijver deed uitvoerig onderzoek naar het ontstaan van de dierenrechtenbeweging.’
~ NOS-journaal 4 april 2009
‘Eskens gaat dus veel verder dan de Australische filosoof Peter Singer, wiens notie van speciesisme (discriminatie op basis van soort) veel dierenactivisme fundeert. Hij passeert activist Tom Regan en filosofe Martha Nussbaum, die de ‘levensagenda’ en uitingen van dieren willen respecteren, en laat rechtsfilosoof Paul Cliteur achter zich, die dieren alleen ‘afweerrechten ’ wil toekennen, waarmee ze gevrijwaard zouden zijn van fysiek misbruik. Eskens wil dieren álle rechten geven die mensen ook hebben, waarna ‘juridische Linnaeussen’ moeten bepalen welke rechten hun vervolgens weer ontnomen worden – omdat de dieren in kwestie er geen behoefte aan hebben, niet bij machte zijn ze te dragen, of omdat de belangen van de mens zwaarder wegen. Bij plagen mogen dieren gedood worden – na afweging van hun belangen tegen die van de mens. Solitaire dieren hebben geen behoefte aan het vergaderrecht. Zo zullen niet alleen de lichamelijke integriteit, maar ook de andere levensbehoeften van dieren beter gedekt zijn, betoogt Eskens – en zo zal er in elk geval beter over nagedacht worden.’
~ NRC, 6 maart 2009
‘Democratie voor Dieren is een radicale denkoefening: geef alle dieren dezelfde rechten als mensen en onttrek daaraan wat onzinnig is. Dat is wezenlijk anders dan mensen de plicht opleggen goed met dieren om te gaan, zegt Eskens, die als bestuurder verbonden is aan de stichting Dier & Recht.’
~ Dagblad De Pers, vrijdag 10 april 2009
Briefwisseling tussen Sjoerdje van Heerden en Meindert Fennema over Democratie voor dieren e.a. in De Groene Amsterdammer
Coen Simon over Democratie voor dieren en andere boeken
~ NRC 20 maart 2009
Opiniestukken
‘De activisten oppakken, de dieren rechten geven’
Opiniestuk in Trouw
van 4 april 2009
‘Geef het dier rechten’
Opiniestuk in de Volkskrant
van 11 april 2009
‘There is no justice, just us’
Analyse van rol overheid bij dierenextremisme in Justitiële Verkenningen
Download de PDF
‘De bivakmuts van radicale dierenactivist no.1’
Opiniestuk in Idee van de Hans van Mierlostichting
‘Passief burgerschap’
in If then is now (Felix Meritis)
Blogs
Interviews
Interview in Cursor
Debatten
Verslag van een debat in de serie Dwarse boeken in Groningen (4 okt 2009)
Kritiek in de Volkskrant van onbekende 88-jarige dierenbeschermer
Filosofen Lexicon
Werk, leven en citaten van meer dan 200 grote denkers
Door Ruben Heijloo & Erno Eskens
Wie was Anaxagoras? Wat was nou ook alweer de kern van Kants filosofie? Hoe dacht Spinoza over God? Hoe zat Plato’s ideeënleer in elkaar? Het Filosofen Lexicon is een rijk geïllustreerd overzichtswerk met kernachtige informatie over 200 belangwekkende filosofen. De hoofdpunten uit hun denken, maar ook opmerkelijke anekdotes en verhelderende uitspraken. Het Filosofen Lexicon is geschreven door het team van Filosofie Magazine met hulp van dr. Han van Ruler, de filosoof die afgelopen maand door NWO werd aangemerkt als ‘Jonge, excellente wetenschapper’. Mede door het uitgebreide register is dit boek een handig naslagwerk. Veel van het beeldmateriaal was niet eerder in een boek te zien.
Dit is Lyotard
De beroemde Franse filosoof Jean-François Lyotard (1924-1998) is vooral bekend als bedenker van de term ‘postmoderniteit: Zelf heeft hij dat woord nooit willen gebruiken. Maar wat zegt Lyotard dan wel, wat is zijn gedachtegoed? Voor dit boek werden zijn belangrijkste geschriften geselecteerd.
Om een goed beeld te krijgen van het denken van Lyotard, is het lezen van dit boek voldoende. In zijn werk stelt Lyotard bijvoorbeeld dat iedere poging om vrijheid en vooruitgang te verwoorden riskant is. De laatste eeuwen hebben filosofen, politici en wetenschappers ‘grote verhalen’ verteld over emancipatie, vermeerdering van kennis en morele vooruitgang. Deze verhalen verwerden in de praktijk nogal eens tot onderdrukkende ideologieën. Dat komt volgens Lyotard, doordat men het onaffe van de verhalen uit het oog verliest. Er ontsnapt altijd iets aan onze woorden. Lyotard pleit voor ‘kleine verhalen’: bescheiden pogingen om de toekomst vorm te geven. We kunnen idealen schetsen in het besef dat onze woorden tekortschieten. Als we rechtvaardig willen zijn, moeten we openstaan voor het onuitgesprokene. Het postmoderne weten, Lyotards bekendste werk, en Heidegger en de Joden, als een concrete casus, zijn integraal opgenomen. Verder bevat Dit is Lyotard cruciale gedeelten uit: Het postmoderne uitgelegd aan onze kinderen, Het onmenselijke, causerieën over de tijd, Postmoderne fabels en Augustinus’ belijdenis.
Samenstelling en inleiding: Erno Eskens
Lees het verslag in Trouw van een gespreksavond over Lyotard
Recensies
De Franse filosoof Lyotard (1924-1998) staat bekend als de profeet van het postmodernisme: de grote verhalen die filosofen, wetenschappers en politici in de afgelopen eeuwen hebben bedacht over mens en samenleving, over vrijheid en vooruitgang, zijn uitgelopen op de verschrikkingen van de 20e eeuw en hebben daarmee blijvend afgedaan. Wij kunnen de toekomst niet maken, hooguit proberen op bescheiden schaal wat bij te sturen. Lyotard schrijft moeilijk: zijn hoofdwerken zijn alleen voor ingewijden leesbaar. Deze bundel bevat zijn meer toegankelijke werk, goeddeels eerder verschenen in vrijwel dezelfde vertaling maar veelal niet meer verkrijgbaar. Bevat een korte inleiding met verwijzingen naar verdere literatuur. Gebonden; normale druk, krappe marge.
(Biblion recensie, Dr. D.G. van der Steen)
Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen
Wat deden Ludwig Wittgenstein en Bertrand Russell in hotel Pomona in Den Haag? En Schopenhauer in dat armetierige kroegje in Deventer, of Descartes in de Domtoren? Dat Erasmus in Rotterdam is geboren wist u, maar minder bekend is dat John Locke Enkhuizen heeft bezocht en daar niet erg gelukkig was, net zomin overigens als Camus in Brussel en Montesquieu in Den Bosch. Verder kunt u in dit boek lezen hoe David Hume in Gorinchem door het ijs zakte, wat Karl Marx te maken heeft met Brussel, Antwerpen, Maastricht, Den Haag en Zaltbommel, en wat Michel Foucault in De Melkweg in Amsterdam uitspookte.
De Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen geeft een geografisch geordend overzicht van anekdotes, citaten en gebeurtenissen waarbij de filosofie de lage landen aandeed.
Harry Mulisch nam op 28 mei 2000 het eerste exemplaar in ontvangst in Felix Meritis.
De pers
‘Blaren zijn echter voor de liefhebber van wijsbegeerte en vaderlandse geschiedenis niet verplicht. Wie het niet zo op bewegen heeft, kan de gids gewoon thuis lezen in een gemakkelijke stoel. Het boek is zeer toegankelijk en staat vol amusante, half vergeten verhalen en gedachten. Vooral over de Verlichting, een periode in de geschiedenis waar de schrijver zich nauw mee verwant voelt, is veel te vinden.’
~ Yoram Stein in Trouw van 15 augustus 2000.
‘De Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen biedt vierhonderd bladzijden vol met anekdotes, mooi verteld en toegankelijk gepresenteerd, met uitstekende bronvermelding en veel illustraties.’
~ Nederlands Dagblad (09-06-2000)
‘Een kloeke reisgids. (..) Eskens schudt pregnante citaten, pakkende anekdoten en aanstekelijk karakterschetsen met groot gemak uit zijn mouw.’
~ Antoine Verbij in Vrij Nederland (24-06-2000)
‘Tijd om de Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen van Erno Eskens weer eens onder de arm vandaan te halen. Toch weer goed voor een aardig weetje.’
~ Leidsch Dagblad (20-06-2000)
‘Achter elke straatsteen gaat wijsheid schuil’
~ HP/De Tijd (23-06-2000)
‘Hij leest gewoon thuis ook lekker weg’
~ Aly Knol in de Amersfoortse Courant (10-06-2000)
‘Ik vind het een cadeau van een vrijgezel voor zijn hospita’
~ Mariëlle Osté in Rails van augustus 2000
‘Geïnteresseerden in filosofie vinden hier een reisgids voor Nederland en Vlaanderen vol verrassende gegevens over gebeurtenissen uit het leven van filosofen’
~ Reformatorisch Dagblad (07-06-2000)
‘Dat een vrolijke kijk op de filosofie überhaupt mogelijk is, lijkt wonderlijk. Toch zet de Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen de wijsbegeerte in een compleet ander licht. (..) Leuk voor kenners en nieuwsgierigen’
~ Elegance (30-06-2000)
‘Propvol weetjes’
~ De Limburger (2-06-2000)
Filosofie is vrijwel altijd zware kost. Dat je er ook lichtvoetig over kunt schrijven bewijst Erno Eskens, eindredacteur van Filosofie Magazine, met deze reisgids. Terecht citeert hij Erasmus die ooit opmerkte: ‘Het zijn domoren die nergens om lachen.’
~ Frans Smits in Historisch Nieuwsblad van juli 2000
‘Lijvig werk vol met illustraties en plattegrondjes’
~ Gooi-en Eemlander (8-06-2000)
‘Eskens heeft honderden anekdotes, feiten en wetenswaardigheden verzameld en zijn boek is beslist een aanrader voor iedereen met interesse voor filosofie. (..) Met de Filosofische Reisgids in de hand kijk je toch anders tegen een stad aan. Den Haag is dan niet alleen de stad van het Binnenhof en de Hofvijver, de Winkelpassage en het Paleis Noordeinde, niet alleen de stad van lekkende tramtunnels waar Wim Kok onverdroten timmert aan Paars 3, maar ook de stad die in de glorietijd van de Republiek diplomaten, filosofen en spionnen uit de hele wereld aantrok. En je komt eens op mooie plaatsen waar je anders nooit zou komen.’
~ Carel Brendel in Algemeen Dagblad (10-07-2000)
‘Op nummer 31 ligt evenwel het Erasmushuis uit 1511. De Filosofische reisgids van Erno Eskens had me niet voorgelogen: midden in de weinig belovende wijk Anderlecht ligt inderdaad het museum dat is gewijd aan de grootste Europeaan uit de Nederlandse geschiedenis.‘
~ Arjan Peters in de Volkskrant (18 augustus 2000)
Het boek won de Bijzondere Marcel Minnaertprijs 2001. Uit het juryrapport:
‘Eskens’ Filosofische reisgids voor Nederland en Vlaanderen, een lijvig boekwerk (bijna 400 pagina’s), is meer dan een uitstekend gedocumenteerde baedeker voor hen die in een zo groot mogelijk Nederlandstalig gebied historische plaatsen willen bezoeken, niet alleen van filosofen in engere zin, maar van alle grootheden die hebben nagedacht en waarvan de resultaten op papier staan. Meer dan dus. In onze tijd maken we ons druk om de invloed die Nederland en België als kleinere staten hebben op en in de Europese gemeenschap. Blijkens de inleiding wil de auteur het culturele belang aan geven van het gebied Nederland-Vlaanderen, en hij toont zelfs aan dat in de geschiedenis van de Lage Landen in de zeventiende en achttiende eeuw dit gebied toonaangevend was in Europa. Waarom? De geleerden werden vanuit heel Europa aangetrokken vanwege het tolerante klimaat dat er heerste. In deze contreien werd het veroordelen of excommuniceren van andersdenkenden immers achterwege gelaten, ja zelfs sterk afgekeurd. De kerkelijk censuur verloor zijn effectiviteit door het snelle communicatiemiddel van het boekdrukken. In onze tijd maken wij een soortgelijke revolutie mee door TV en Internet. Een ander voordeel was de sterke bestuurlijke decentralisatie, zodat algemene oordelen van centrale overheden minder vat kregen op hetgeen er wel en niet gebeurde. Voor het geval er in de ene stad een boek verboden was, was het in de ander stad zo te krijgen.
Dit alles had to gevolg dat er zich in de Lage Landen geleerde denkers (filosofen in bredere zin) van internationale herkomst, naam en faam verstigden, zoals Descartes, Pierre Bayle, John Locke, Leibniz, Voltaire en later Johann Gottfried Herder, die het duidelijkst ‘de geest van Holland’ onder woorden bracht. Daardoor ontwikkelden de Lage Landen zich tot centrum van de Europese cultuur.
Bij de uitwerking van deze uitgangspunten in het boek, valt op dat alle vermeldingen, anecdoten en persoonlijke oordelen uitstekend gedocumenteerd zijn. De keuze van het materiaal geeft de identiteit van de auteur aan: sterk gericht op de eenheid Nederland-Vlaanderen, zijn belangstelling voor de ‘verfijnde mix van democratie en wetenschap’, ook in spiritueel opzicht goed op de hoogte, pleitbezorger voor gelijke kansen, en een tegenstander van klerikalisme, kleinzieligheid, bekrompenheid en nationaal-socialisme.
De baedeker kan men vanwege zijn originele en rake typeringen ook als boek (‘van voren naar achteren’) lezen, Na de inleiding volgt een kort chronologisch geordend overzicht, dan de vermeldenswaardigheden per plaats (alfabetisch geordend), en ten slotte een uitgebreide verantwoording plus de nodige indexen.’